Choć Kopalnia Węgla Kamiennego "Grodziec" w Będzinie od ponad 20 lat jest już tylko wspomnieniem, w dzielnicy o tej samej nazwie wciąż można spotkać pamiątki po dawnym zakładzie. Jedną z nich jest niedawno odrestaurowana nitowana wieża ciśnień, która służyła jako zbiornik wody dla pobliskiej kopalni, browaru oraz osiedla robotniczego. Jest to prawdopodobnie jedyna taka wieża w Polsce!
Grodziec jest obecnie dzielnicą Będzina w Zagłębiu Dąbrowskim; w latach 1951-1975 funkcjonował jako odrębne miasto, a wcześniej jako wieś o rodowodzie średniowiecznym. Duża część historii Grodźca związana jest z przemysłem. W latach 1800-1948 działał tu browar; w XIX wieku istniała huta cynku, a w 1857 roku uruchomiono pierwszą w Polsce i piątą na świecie cementownię, która pracowała ponad 120 lat (do 1979 roku). W 1823 r. powstała kopalnia "Barbara", a w 1894 r. - "Maria". Ta druga działała do 1938 r., zmieniając w 1923 r. nazwę na "Grodziec I".
Ruiny cementowni, zdjęcia z lat 2009-12
Na mocy Ukazu Carskiego z 1899 roku powstała kopalnia "Grodziec II", która kontynuowała wcześniejsze tradycje górnicze w tym rejonie. Jej akcjonariuszami byli znani i zasłużeni dla przemysłu Guido Henckel von Donnersmarck, Emanuel Friedländer i Stanisław Ciechanowski, który wówczas był właścicielem kopalni "Barbara" i "Maria". Zakład prowadził wydobycie na poziomach aż do 800 metrów. W okresie międzywojennym wydobywano rocznie średnio 450 tysięcy ton, a najwyższy wynuk odnotowano w 1988 r. - 980 tysięcy ton. Kopalnia zatrudniała wówczas 2500 pracowników.
W latach 1998-2001 kopalnia "Grodziec" została zlikwidowana. Wyburzono niemal wszystkie budynki oraz infrastrukturę, która do niej należała. Ten los podzieliła także nitowana wieża wyciągowa, która gdyby przetrwała, stanowiłaby unikat w skali kraju i Europy. Jej konstrukcja była porównywalna do Wieży Eiffla w Paryżu - stalowe elementy połączono przy pomocy nitów.
KWK Grodziec w 2011 r.
Na szczęście jej losu nie podzieliła nitowana wieża ciśnień z około 1902 roku. Obiekt ma kształt wąskiej kolumny, na której szczycie umieszczony był zbiornik wodny, mający zapewnić stałe ciśnienie w sieci wodociągowej. Pełniła także zabezpieczenie przeciwpożarowe, dlatego tak ważne było jej istnienie w pobliżu zakładów przemysłowych. Jej konstrukcja jest unikatowa, ponieważ została wykonana ze stalowych elementów połączonych nitami. Jest prawdopodobnie jedynym takim obiektem w Polsce. W 2020 roku zakończyła się jej rewitalizacja.
Do czasów współczesnych przetrwała także willa w pobliżu dawnej kopalni. Obecnie jest to przedszkole Miejskie nr 15; dawniej był to budynek mieszkalny pierwszego dyrektora kopalni - Stanisława Skarbińskiego. Był on także dyrektorem naczelnym grodzieckiej cementowni w latach 1880-1900, a także współzałożycielem powstałej w 1919 r. Akademii Górniczej w Krakowie.
Dzielnica Będzina Grodziec kojarzy się głównie z potężnymi ruinami cementowni, które przyciągają miłośników urbexu i fotografii. Jednak historia przemysłu tego miejsca sięga dużo dalej, a pozostałości po kopalni "Grodziec" są tylko jednym tego przykładem. Wspaniale, że wieża ciśnień wraz z otoczeniem doczekała się rewitalizacji - zabytki industrialne są wartościowym świadectwem ostatnich dwustu lat historii Zagłębia Dąbrowskiego.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz